Το φεγγάρι του Δία ίσως φιλοξενεί ζωή

Πηγή: National Geographic, 23 Μαρτίου 2005

Επιστήμονες λένε ότι το φεγγάρι του Δία Ευρώπη συναγωνίζεται τον Άρη σαν ένα πιθανό καταφύγιο της ζωής. Κάποιοι δε από αυτούς  πιέζουν τη NASA να εξερευνήσει τον παγωμένο δορυφόρο.

"Θέλει περισσότερο χρόνο για να φθάσει εκεί μια αποστολή, από ό,τι για να φτάσει στον Άρη, είναι ακριβότερη, και απαιτείται μεγαλύτερη προετοιμασία. Αλλά εάν είχα να διαλέξω, θα πήγαινα στην Ευρώπη , αναφέρει η Lynn Rothschild, αστροβιολόγος από το Ερευνητικό Κέντρο της Ames της NASA.

Η Rothschild μελετά την προέλευση της ζωής στη γη και άλλους πλανήτες. Επιχειρηματολογεί για την αποστολή στην Ευρώπη, επειδή αυτή εμφανίζεται να περιέχει όλα τα πιθανά βασικά συστατικά για τη ζωή - νερό, μια πηγή ενέργειας, οργανικές ενώσεις, και δισεκατομμύρια χρόνια ανάπτυξης.

Συνολικά, αυτά τα συστατικά είναι επαρκή για να στηρίξουν την ανάπτυξη της ζωής, λένε οι επιστήμονες. Εντούτοις, για να απαντηθεί το ερώτημα εάν υπάρχει ζωή πραγματικά στην Ευρώπη, απαιτείται κι άλλη εξερεύνηση με διαστημόπλοια σε τροχιά και ρομποτικά οχήματα που θα προσεδαφιστούν εκεί πάνω, όπως αυτά που εξερευνούν αυτήν την περίοδο τον Άρη.

"Ο μεγάλος άγνωστος είναι τι χρειάζεται η ζωή για να δημιουργηθεί", λέει ο Robert Pappalardo, πλανητικός επιστήμονας και ειδικός  για την Ευρώπη στο πανεπιστήμιο του Κολοράντο.

Συστατικά ζωής

Η Ευρώπη έχει, κατά προσέγγιση, το μέγεθος του φεγγαριού της Γης αλλά κατά τ' άλλα είναι εμφανώς διαφορετική. Επειδή απέχει 790 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον ήλιο, η επιφάνεια της Ευρώπης σπάνια υπερβαίνει τους -145° Κελσίου . Είναι πάρα πολύ ψυχρή η επιφάνεια της για να στηρίξει τη ζωή όπως την ξέρουμε.

Αλλά οι επιστήμονες θεωρούν ότι το εσωτερικό της Ευρώπης θερμαίνεται και άρα η θερμοκρασία είναι αρκετά υψηλότερη από το σημείο πήξης του νερού. Η αιτία μπορεί να είναι ότι ισχυρά παλιρροιακά φαινόμενα μπορεί να παραμορφώνουν την Ευρώπη, μια διαδικασία που προκύπτει από τη βαρυτική αλληλεπίδραση μεταξύ του Δία και των φεγγαριών του. Η θέρμανση δηλαδή μπορεί να είναι επαρκής για να διατηρεί τα εσωτερικά στρώματα υγρά.

Το διαστημικό σκάφος Γαλιλαίος τράβηξε εικόνες από πολύ κοντά της επιφάνειας της Ευρώπης και τις έστειλε στη Γη προς το τέλος της δεκαετίας του '90 και αρχές του 2000. Οι εικόνες μας αποκάλυψαν κορυφογραμμές και ρωγμές στον φλοιό, ένα στοιχείο που δείχνει έναν παγωμένο φλοιό που κινείται πάνω από έναν υγρό ωκεανό, λένε οι επιστήμονες.

Οι επιστήμονες είναι αβέβαιοι εάν η Ευρώπη έχει οργανικές ενώσεις. Ο Γαλιλαίος, εν τούτοις, ανίχνευσε διοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του θείου, ενώσεις με κυάνιο (άχρωμα, δηλητηριώδη, εύφλεκτα αέρια), και υδρογονάνθρακες (ενώσεις που βρίσκονται συχνά στο φυσικό αέριο και το πετρέλαιο) στα γειτονικά φεγγάρια την Καλλιστώ και τον Γανυμήδη.

"Όλα δείχνουν ότι υπάρχει ενέργεια, νερό, και ενδεχομένως οργανικές ουσίες, και έτσι το ζήτημα αρχίζει να μας διεγείρει", αναφέρει ο Rothschild, αστροβιολόγος της NASA.

Μια άλλη πιθανότητα είναι οι υδροθερμικές πηγές, όπως αυτές που βρίσκονται στο κατώτατο σημείο των γήινων ωκεανών, να αναβλύζουν ενέργεια και χημικές ουσίες στον ωκεανό της Ευρώπης. Σε αυτή την περίπτωση, τέτοιες πηγές θα μπορούσαν να είναι καταφύγιο για τη ζωή, εξηγεί ο Pappalardo.

Αποστολές της Ευρώπης

Τον Σεπτέμβριο του 2003, μετά από οκτώ χρόνια σε τροχιά, το διαστημικό σκάφος Γαλιλαίος εστάλη εσκεμμένα στην ατμόσφαιρα του Δία, όπου θα καιγόταν. Ο ελιγμός αυτός απέτρεψε να συντριβεί το διαστημικό σκάφος πάνω στην Ευρώπη και ενδεχομένως τη μόλυνση του παγωμένου φεγγαριού με μικρόβια που μπορεί να μεταφέρονταν κατά λάθος από τη Γη.

"Είμαι ευχαριστημένου που είμαι βιολόγος και όχι πλανητικός επιστήμονας", λέει ο Rothschild. "Δεν υπάρχουν πολλά νέα στοιχεία μετά από τον Γαλιλαίο. Οι άνθρωποι εξετάζουν προσεκτικά τα προηγούμενα στοιχεία, αλλά αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια αποστολή."

Ο Pappalardo ανέφερε ότι αυτός και οι συνάδελφοί του έχουν χρησιμοποιήσει πρόσφατα τα στοιχεία Γαλιλαίου για να φτιάξουν καλύτερα μοντέλα της Ευρώπης. Αυτά τα μοντέλα δείχνουν στοιχεία για έναν αλμυρό ωκεανό, μια ενεργό γεωλογικά επιφάνεια και ακόμη ότι το κατ' εκτίμηση μέγιστο πάχος της παγωμένης επιφάνειας είναι, περίπου, 20 χιλιόμετρα.

Αλλά ο πόθος του Pappalardo είναι τα νέα στοιχεία. Ήταν ένας από 80 αμερικανούς πλανητικούς επιστήμονες που υπέγραψαν μια έκθεση τον Ιανουάριο πιέζοντας τη NASA να κάνουν  κατά προτεραιότητα μια αποστολή στην Ευρώπη.

Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία έχει δοκιμαστικά σχέδια για να προωθήσει ένα πυρηνοκίνητο σκάφος, με το όνομα Jupiter Icy Moons Orbiter (JIMO) το 2015, τέσσερα χρόνια αργότερα από ό,τι ήταν αρχικά προγραμματισμένο. Οι τεχνικές δυσκολίες μπορούν να καθυστερήσουν κι άλλο ή να απορρίψουν εξ ολοκλήρου την αποστολή.

"Η Ευρώπη είναι σε τέτοια υψηλή προτεραιότητα για να την εξερευνήσουμε, που δεν πρέπει να περιμένει", τονίζει ο Pappalardo.

Η αναβολή μιας αποστολής στην Ευρώπη, είπε, θα ήταν σαν η NASA να είχε αποκλείσει όλη την εξερεύνηση του Άρη έως ότου ανέπτυσσε αυτή την τέλεια τεχνολογία για να φέρει πίσω ένα δείγμα Αρειανού εδάφους,  αντί να συνεχίσει με άλλους τύπους εξερευνήσεων του Άρη όπως εν τω μεταξύ έκανε.

"Είναι το ίδιο με την Ευρώπη. Έχει μια υψηλή προτεραιότητα, και δεν φαίνεται φρόνιμο να περιμένουμε για την τελευταία αποστολή, όταν πρέπει αυτή η εξερεύνηση να γίνει σύντομα", λέει ο πλανητικός επιστήμονας.

Σαν πρώτο βήμα, αναγνωρίζει ο Pappalardo η NASA πρέπει να στείλει ένα όχημα σε τροχιά γύρω από την Ευρώπη για να βρει τα χαρακτηριστικά του παγωμένου φλοιού της, να επιβεβαιώσει την ύπαρξη ενός ωκεανού, και να αναλύσει την χημεία μιας σκοτεινής οργανικής ουσίας στην επιφάνεια του φεγγαριού.

Ύστερα οι αποστολές θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν προσεδαφιστικά ρομπότ για την αναζήτηση ζωής και ενδεχομένως ενός υποβρύχιου ρομπότ που θα μπορούσε να λειώσει τον πάγο της επιφάνειας για να βρει δείγματα νερού. "Αλλά είναι πολύ δύσκολο για να γίνει, και αυτό αποκλείεται για τα επόμενα χρόνια", είπε.