Η Γη έχει γίνει φωτεινότερη, αλλά κανένας δεν είναι βέβαιος γιατί

Πηγή: New York Times, 6 Μαΐου 2005

Νέες παρατηρήσεις δείχνουν να έχει αντιστραφεί η τάση της παγκόσμιας εξασθένισης του φωτός, που συνέβαινε κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, και από το 1990 η γήινη επιφάνεια έχει γίνει φωτεινότερη. Αυτό αποκαλύπτουν δύο μελέτες που δημοσιεύτηκαν στο Science.

Έτσι φτάνει στην επιφάνεια της Γης περισσότερο φως του ήλιου - και περισσότερη θερμότητα. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε εν μέρει να εξηγήσει τις υψηλές θερμοκρασίες ρεκόρ που αναφέρθηκαν προς το τέλος της δεκαετίας του '90, αλλά θα μπορούσε και να επιταχύνει την τάση της θέρμανσης του πλανήτη.

"Βλέπουμε ότι δεν υπάρχει πια εξασθένιση", λέει ο Δρ Martin Wild, ένα κλιματολόγος στο ελβετικό ομοσπονδιακό Ίδρυμα Τεχνολογίας στη Ζυρίχη και επικεφαλής της μελέτης της μιας από τις τρεις εργασίες που αναλύουν το φως του ήλιου. "Αν μη τι άλλο υπάρχει περισσότερο φως".

Μερικοί επιστήμονες είχαν αναφέρει ότι από το 1960 ως το 1990, το ποσό της ακτινοβολίας του ήλιου που έφθανε στο έδαφος μειωνόταν κατά ένα ποσοστό 2 έως 3 τοις εκατό ανά δεκαετία. Και ξαφνικά αυτή η τάση αντιστράφηκε απότομα και χωρίς αιτία.

Σε μερικούς τόπους, η φωτεινότητα από τη δεκαετία του '90 έχει αντισταθμίσει την παλιά εξασθένιση, λέει ο Δρ Wild. Σε άλλους τόπους, όπως το Χογκ Κογκ, που έχασε περισσότερο από το ένα τρίτο του φωτός του ήλιου, η εξασθένιση έχει μειωθεί, αλλά οι ουρανοί παραμένουν σκοτεινότεροι απ' ό,τι στο παρελθόν. Σε μερικές χώρες, όπως η Ινδία, η τάση της εξασθένισης συνεχίζεται, ανέφερε. Κι αυτό γιατί η Ινδία είναι μια χώρα με έντονο πρόβλημα ρύπανσης, που καλύπτεται ολόκληρη από αιθάλη.

Οι νέες δημοσιευμένες εργασίες στρέφουν επίσης την προσοχή σε ένα σημαντικό χάσμα που υπάρχει για την κατανόηση του κλίματος. Οι επιστήμονες δεν ξέρουν ακριβώς τι προκάλεσε την εξασθένιση και ακολούθως την φωτεινότητα, ή τι επιπτώσεις έχουν στο σύστημα του κλίματος.

Η γη ανακλά περίπου το 30 τοις εκατό του εισερχόμενου φωτός του ήλιου πίσω στο διάστημα. Μικρές αλλαγές στην ανακλαστικότητα, η οποία προκαλείται ενδεχομένως από τις αλλαγές στην νεφοκάλυψη και την ατμοσφαιρική ρύπανση, μπορούν να ασκήσουν μεγάλη επίδραση στο κλίμα όσο και τα αέρια του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, που παγιδεύει τη θερμότητα.

Τα αιωρούμενα σωματίδια της ατμόσφαιρας έχουν μειωθεί σημαντικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, κι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αυξηθεί η ηλιακή ακτινοβολία που φτάνει στο έδαφος. Αν και η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι ευνοϊκό μέτρο οι ερευνητές εκφράζουν ανησυχίες ότι η αύξηση της λιακάδας ίσως επιτείνει τις ερχόμενες δεκαετίες την παγκόσμια θέρμανση.

Η μείωση της αιθάλης και άλλων αιωρούμενων σωματιδίων αποδίδεται στη χρήση τεχνολογιών προστασίας του περιβάλλοντος, όπως τα φίλτρα στις εξατμίσεις αυτοκινήτων και στις καμινάδες τις βιομηχανίας. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η ατμόσφαιρα άρχισε να γίνεται πιο διάφανη μετά την κατάρρευση των κομμουνιστικών οικονομιών και την επακόλουθη μείωση της εκπομπής αέριων ρύπων από τις βιομηχανίες τους.

Μερικοί επιστήμονες λένε ότι η εξασθένιση και η φωτεινότητα μπορούν να εξηγήσουν γιατί για πολλά χρόνια οι θερμοκρασίες στη γη καθυστέρησαν να φτάσουν εκεί, που προβλέφθηκαν από πολλά κλιματικά μοντέλα, ενώ την τελευταία δεκαετία εκτοξεύτηκαν προς τα πάνω.

"Νομίζω ότι η εξασθένιση μεταξύ της δεκαετίας του '60 και της δεκαετίας του '80 φταίει  που καθυστέρησε το φαινόμενο του θερμοκηπίου", εξηγεί ο Δρ Wild. "Όταν η εξασθένιση σταμάτησε, τα αποτελέσματα των αερίων του θερμοκηπίου έγιναν εμφανέστερα". Είναι δηλαδή ξεκάθαρο ότι στο παρελθόν η ατμοσφαιρική ρύπανση απέκρυπτε εν μέρει το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η έρευνα του Wild βασίστηκε σε μετρήσεις της ηλιακής ακτινοβολίας με εκατοντάδες επίγεια όργανα σε όλο τον κόσμο.

Η ομάδα του Μάρτιν Βιλντ στο Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ελβετίας διαπίστωσε ότι η τάση μείωσης της ηλιακής ακτινοβολίας αντιστάφησε το 1980 σχεδόν παντού.

Αλλά ο Rachel T. Pinker, ένας καθηγητής της μετεωρολογίας στο πανεπιστήμιο του Μέρυλαντ επικεφαλής της ομάδας που συνέγραψε μία από τις άλλες εργασίες, είπε ότι η εικόνα μπορεί να μην είναι και τόσο απλή. Περισσότερο φως του ήλιου πρέπει να αυξήσει το ρυθμό εξάτμισης, κάτι που οδηγεί σε περισσότερα νέφη, και η πρόσθετη νεφοκάλυψη θα μπορούσε έπειτα να αυξήσει τη γήινη ανακλαστικότητα, περιορίζοντας με αυτό τον τρόπο το φαινόμενο της παγκόσμιας θέρμανσης.

"Νομίζω ότι ένα σύνθετο ζήτημα", λέει ο Δρ Pinker. "Υπάρχουν πολλές  σχετικές ανατροφοδοτήσεις στον κύκλο αυτό".

Τα συμπεράσματα του Wild και των συνάδελφων του είναι βασισμένοι στα στοιχεία του 2001 από ένα δίκτυο επίγειων αισθητήρων που μετρούν άμεσα το φως του ήλιου που χτυπά το έδαφος. Αλλά οι αισθητήρες δεν κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλη την υδρόγειο, με ένα πολύ μεγάλο αριθμό στην Ευρώπη, λίγα στην Αφρική και τη Νότια Αμερική, και κανένα να καλύπτει τα 70 τοις εκατό της γήινης επιφάνειας, που είναι νερό.

Η ομάδα του Pinker ανέλυσε τα δορυφορικά στοιχεία από το 1983 ως το 2001, που κάλυψαν όλη την υδρόγειο σφαίρα. Τα συμπεράσματά του για την αύξηση της φωτεινότητας, που συμφωνούν βασικά με τον Wild, στηρίζονται στα μοντέλα των υπολογιστών, που υπολογίζουν πόσο φως του ήλιου φθάνει στην επιφάνεια.

Οι δορυφόροι από τη μία μπορούν να παρακολουθούν ολόκληρη την επιφάνεια της Γης, συμπεριλαμβανομένων των ωκεανών, αλλά από την άλλη τα όργανά τους είναι δύσκολο να βαθμονομηθούν και οι μετρήσεις τους θεωρούνται λιγότερο αξιόπιστες.

Τέλος, μια τρίτη ομάδα με επικεφαλής το Bruce A. Wielicki του Ερευνητικού Κέντρου Langley της NASA αναφέρει ότι οι μετρήσεις από τον δορυφόρο Aqua της NASA παρουσιάζουν μια μικρή μείωση στο ποσό του φωτός που ανακλάται από τη Γη από το 2000, που αντιστοιχεί στην αύξηση της φωτεινότητας της επιφάνειας.

Τα συμπεράσματα της NASA συγκρούονται με τις μετρήσεις, που αναφέρθηκαν πέρυσι, δείχνοντας ότι η γη είχε επαναλάβει την εξασθένιση από το 2000. Εκείνες οι μετρήσεις εξέτασαν τη φωτεινότητα της σκοτεινής πλευράς του φεγγαριού, από το φως που ανακλάται από τη γη.

Ο Philip R. Goode, ένας καθηγητής της φυσικής στο Ίδρυμα Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσευ , που ήταν ένας από τους ερευνητές πίσω από την έκθεση του περασμένου χρόνου, είπε ότι δεν είναι σαφές γιατί τα συμπεράσματα διέφεραν τόσο πολύ. "Συνεργαζόμαστε με αυτούς για να καταλάβουμε την προέλευση των διαφορών", λέει ο Goode της ομάδας Wielicki.

Ο Bruce Wielicki ανέφερε ότι τα στοιχεία του υποστήριξαν μια δημοσίευση τον περασμένο μήνα του James E. Hansen του Ιδρύματος Goddard. Σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε στον ιστοχώρο του Science, ο Hansen και οι συνάδελφοί του ανέφεραν ότι ένα μεγάλο μέρος της υπερβολικής θερμότητας που παράγεται με την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας έχει αποθηκευτεί στους ωκεανούς. Ακόμα κι αν δεν προστεθούν άλλα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, είπαν, η Γη θα συνεχίσει να θερμαίνεται κατά 1 βαθμό κατά τη διάρκεια των ερχόμενων δεκαετιών, καθώς αυτή η θερμότητα στους ωκεανούς θα απελευθερώνεται στον αέρα.

Ο Wielicki εξήγησε ότι το ποσό της ενέργειας που προέρχεται από τον ήλιο ταίριαζε με την αύξηση της θερμότητας στους ωκεανούς, όπως αναφέρθηκε από τον Hansen. "Υπάρχει συμφωνία με την αποθήκευση της θερμότητας στους ωκεανούς, όπως την παρατηρούν οι ωκεανογράφοι", είπε ο Wielicki, "και συγχρόνως είναι σύμφωνο και με τις προβλέψεις των μοντέλων του κλίματος για την αποθηκευμένη θερμότητα".

Ο Robert J. Charlson, καθηγητής των ατμοσφαιρικών επιστημών στο πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον και  συντάκτης των σχολίων που συνόδευσαν τις τρεις εργασίες στο περιοδικό Science, λέει: "Αυτές οι εργασίες, συνολικά, μας αναγκάζουν να δώσουμε περισσότερη έμφαση στην έρευνα σε αυτά τα θέματα".

Και πρόσθεσε, "δυστυχώς, έχουν εμφανιστεί εμπόδια". Τεσσάρων χρόνων στοιχεία από το δορυφόρο της γήινης ακτινοβολίας (Earth Radiation Budget Satellite), ανέφερε, δεν έχουν αναλυθεί, επειδή δεν υπάρχει επιχορήγηση για τους επιστήμονες ώστε να τα επεξεργαστούν.

Ένας άλλος δορυφόρος, ο Deep Space Climate Observatory, που ήταν προγραμματισμένος να πετάξει με ένα διαστημικό λεωφορείο, περιμένει ακόμα.