Ο νέος δορυφόρος Cryosat της ESA θα μελετήσει την τήξη των πάγων

Πηγή: BBC, 5 Οκτωβρίου 2005

Ο Cryosat θα μελετήσει το λιώσιμο των πάγων της Γης

Ένας νέος βρετανικός δορυφόρος που θα δώσει την πιο καθαρή εικόνα της αλλαγής του κλίματος στους γήινους πόλους, θα εκτοξευτεί το Σάββατο από την πόλη Plesetsk στη Ρωσία. Πρόκειται δε να μας δώσει έναν χάρτη του πάχους του πάγου πάνω από την Αρκτική για πρώτη φορά,  λένε οι επιστήμονες.

Η αποστολή της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας έχει ως σκοπό να λάβει τα οριστικά στοιχεία όσον αφορά τον ρυθμό με τον οποίο τα παγοκαλύμματα του πλανήτη ελαττώνονται.

"Ο Cryosat πρόκειται να μετρήσει πόσος ακριβώς πάγος μετατρέπεται σε νερό, και πόσο γρήγορα αυτό συμβαίνει", εξηγεί ο κύριος υπεύθυνος του δορυφόρου καθηγητής Duncan Wingham.

"Έτσι θα μας δώσει αριθμούς και ποσότητες του νερού. Χρειαζόμαστε αυτές τις πληροφορίες για να ανακαλύψουμε εν μέρει πόσο γρήγορα εμφανίζεται η αλλαγή και εν μέρει για να ανακαλύψουμε ποια είναι τα πιο μακροχρόνια και ευρύτερα αποτελέσματα αυτής της αλλαγής", λέει ο ο πανεπιστημιακός ερευνητής του κολεγίου του Λονδίνου.

Οι επιστήμονες από καιρό έχουν προειδοποιήσει ότι οι παγωμένοι πόλοι του πλανήτη θα ήταν πρώτοι που θα αισθανθούν τα αποτελέσματα της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, ειδικότερα η λεπτή κρούστα του πάγου που επιπλέει στον αρκτικό ωκεανό γύρω από το βόρειο πόλο.

Τα προηγούμενα δορυφορικά στοιχεία έδειξαν ότι αυτή η διαδικασία - το λιώσιμο των πάγων - είναι σε εξέλιξη. Και αυτό είναι ανησυχητικό γιατί όσο ο πάγος λιώνει το επίπεδο της θάλασσας ανεβαίνει, και απειλούνται άμεσα οι παράκτιες περιοχές.

Αλλά υπάρχουν δύο ακόμα λόγοι ανησυχίας: Ο πρώτος είναι ότι πολλοί επιστήμονες προβλέπουν ότι καθώς ο πάγος λιώνει, τα ρεύματα του φρέσκου νερού που καταλήγουν στον ωκεανό θα διαταράξουν τα θαλάσσια ρεύματα που ρυθμίζουν το κλίμα του πλανήτη. Και ο δεύτερος είναι ότι καθώς η έκταση του λευκού πάγου ελαττώνεται, μειώνεται μαζί της και το ποσοστό της ηλιακής ακτινοβολίας που ανακλάται πίσω στο Διάστημα. Η θέρμανση έτσι θα επιταχυνθεί, καθώς το νερό είναι πιο σκούρο από τον πάγο και απορροφά μεγάλες ποσότητες ηλιακής ενέργειας. Είναι μια κλασσική περίπτωση θετικής ανατροφοδότησης του κλίματος.

Την προηγούμενη μόνο εβδομάδα, αμερικανοί επιστήμονες είπαν ότι τα πιο πρόσφατα στοιχεία αποκάλυψαν μια δραματική υποχώρηση του θαλάσσιου πάγου στην Αρκτική κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών για τέταρτο διαδοχικό έτος.

Ενώ υπολογιστικά μοντέλα του Κέντρου Κλιματικής Πρόβλεψης και Έρευνας Hadley στη Βρετανία προβλέπουν ότι μέσα σε έναν αιώνα η θερμοκρασία στην Αρκτική θα αυξηθεί κατά τουλάχιστον πέντε βαθμούς Κελσίου και θα μπορούσε να εξαφανίσει τον πάγο εντελώς.

Τα μοντέλα του κλίματος προβλέπουν ότι εάν η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας συνεχιστεί με τους σημερινούς ρυθμούς, ο αρκτικός θαλάσσιος πάγος θα έχει εξαφανιστεί εξ ολοκλήρου, τουλάχιστον για τους καλοκαιρινούς μήνες, μέχρι το τέλος του αιώνα.

"Αυτή η πρόβλεψη της μείωσης του πάγου της θάλασσας είναι ένα κρίσιμο τεστ αυτών των μοντέλων του κλίματος, και αυτό κάνει τον δορυφόρο Cryosat να είναι τόσο σημαντικός. Αυτός πρόκειται να ελέγξει τι ακριβώς συμβαίνει και στην Αρκτική και στην Ανταρκτική από την άποψη των στρωμάτων του πάγου", εξηγεί ο καθηγητής Alan Thorpe, του Συμβουλίου Φυσικού Περιβάλλοντος της Βρετανίας (Nerc), που έχει βοηθήσει στην χρηματοδότηση της αποστολής.

Πόσο σωστά παρουσιάζεται στα μοντέλα των υπολογιστών το λιώσιμο των πάγων;

Ο καθηγητής Thorpe ανέφερε ότι οι εικόνες από το διάστημα είχαν δείξει ότι από την αρχή της δορυφορικής εποχής, το 1978, η εναέρια έκταση του θαλάσσιου πάγου μειώνεται, πιθανώς λόγω της θέρμανσης που συνδέθηκε με τις ανθρώπινες δραστηριότητες -στις οποίες παράγονται τα αέρια του του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα.

"Αλλά μέχρι τώρα, δεν ήμαστε σε θέση να υπολογίσουμε ακριβώς τον όγκο του θαλάσσιου πάγου", είπε ο ίδιος.

"Ήμαστε σε θέση να εξετάσουμε μια εικόνα του βαθμού αλλά όχι του πάχους - και έχουμε ανάγκη και τα δύο προκειμένου να βρεθεί ο όγκος του πάγου της θάλασσας."

Γήινος εξερευνητής

Ο Cryosat θα περιστρέφεται γύρω από τη Γη με μια πολική τροχιά για τρία χρόνια, έχοντας μια καλύτερη κάλυψη από τους υπάρχοντες δορυφόρους, που χάνουν το ένα τρίτο του αρκτικού ωκεανού. Θα συμπληρώνει μια περιφορά ανά 100 λεπτά στο ύψος των 700 χιλιομέτρων.

Σε αντίθεση με παλαιότερα δορυφορικά ραντάρ, ο δορυφόρος Cryosat διαθέτει δύο κεραίες, ώστε να δίνει τρισδιάστατες εικόνες. Θα μπορέσει έτσι για πρώτη φορά να μετρήσει όχι μόνο την έκταση του πάγου αλλά και το πάχος του. Έτσι, το κύριο όργανό του είναι ένα ραντάρ υψομετρητής, με σκοπό να μετρήσει το ύψος των στρωμάτων του πάγου και του θαλάσσιου πάγου με μια πρωτοφανή ακρίβεια. Οι παλαιότεροι δορυφόροι με λέιζερ δυσκολεύονταν ακόμα και να ξεχωρίσουν τον λείο πάγο από το νερό.

Τα νέα στοιχεία Cryosat θα τροφοδοτήσουν τα μοντέλα της πρόβλεψης του κλίματος που χρησιμοποιούνται από τις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς για τη χάραξη της περιβαλλοντικής πολιτικής.

Ο δορυφόρος Cryosat είναι ο πρώτος γήινος εξερευνητής από μια σειρά αποστολών της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA), μια σειρά γρήγορων, σχετικά χαμηλού κόστους δορυφόρους που θα παρατηρούν τη Γη.

Είναι μια ιδέα που υλοποιεί η ESA για φτηνότερους και αποτελεσματικότερους δορυφόρους. Ειδικά η αποστολή Cryosat θα κοστίσει 135 εκατομμύρια euro και προτάθηκε από βρετανούς επιστήμονες.