Δυστυχώς δεν άλλαξαν και πολλά στην υπόθεση του κλίματος στο Μόντρεαλ

Πηγή: Καθημερινή, ΑΠΕ, Δεκέμβριος 2005

Η αντίδραση των ΗΠΑ και η ανοχή της Ε.Ε. ήταν η αιτία που δεν έγιναν κι άλλες σοβαρές δεσμεύσεις για το κλίμα - όπως ήθελαν οι επιστήμονες -  μετά την επικύρωση του Πρωτοκόλλου του Κιότο, στη Διάσκεψη του Μόντρεαλ.

Οι επιστήμονες θεωρούν πως ο απόγονος του Κιότο θα πρέπει να επιφέρει σαρωτικές περικοπές στις εκπομπές δηλητηριωδών αερίων, αλλιώς η Γη θα υποστεί καταστροφικές αλλαγές στο κλίμα της. Αυτές οι μειώσεις, όμως, είναι εφικτές μόνον αν τις υιοθετήσουν οι χώρες που ευθύνονται περισσότερο για τη μόλυνση, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, που εγκατέλειψαν το Κιότο το 2001, την Κίνα, η οποία ως αναπτυσσόμενη χώρα εξαιρείται από τις περικοπές, αλλά και την Ινδία.

Την ίδια ώρα, κορυφαίος κλιματολόγος από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο δρ Τζέιμς Χάνσεν, επισήμανε πως ο κόσμος έχει μόνο 10 χρόνια περιθώριο για να προλάβει την αλλαγή του κλίματος. Ο επιστήμονας υποστήριξε πως η άνοδος της θερμοκρασίας, έστω και κατά 1 βαθμό Κελσίου, μπορεί να προκαλέσει ακραία κλιματολογικά φαινόμενα που δεν έχουν παρουσιαστεί εδώ και 500 χιλιάδες χρόνια.

Είναι μια άποψη που δεν λαμβάνουν υπ' όψιν τους οι ΗΠΑ, που παράγουν σήμερα πάνω από το 25% των αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ενώ η άρνησή τους να επιβάλουν έστω και μερικές μειώσεις ακυρώνει τη διεθνή προσπάθεια.

Η διάσκεψη

Έτσι, στην πρώτη διάσκεψη μετά την επικύρωσή του – που κράτησε δύο εβδομάδες – φάνηκαν άλλη μια φορά οι προθέσεις των ΗΠΑ, της Κίνας και άλλων χωρών να μη μειώσουν τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου. Από την άλλη μεριά η ατολμία της Ε.Ε. και των συμμάχων της να διαπραγματευτούν σκληρά για τον καθορισμό κάποιων δεσμευτικών στόχων για τη μείωση τους στο μέλλον, έδειξε ότι οι εκκλήσεις των επιστημόνων έπεσαν και πάλι στο κενό. Τα όποια  – έστω και ελάχιστα – χειροπιαστά αποτελέσματα θα περιμένουν για πολύ ακόμα.

Από το 1997 που υπογράφηκε το Πρωτόκολλο του Κιότο, όλος ο πλανήτης, ή τουλάχιστον όσοι ενδιαφέρονται για το περιβάλλον, περίμεναν πότε θα επικυρωθεί από τις χώρες που απαιτούνταν ώστε να γίνει νομικά δεσμευτικό. Οκτώ χρόνια αργότερα, μόλις μέσα στο 2005, το Κιότο επικυρώθηκε και μάλιστα χωρίς να χρειαστεί η υπογραφή των ΗΠΑ, που από την αρχή το μποϊκοτάριζαν. Το πρώτο βήμα όμως είναι λίγο αν δεν ακολουθηθεί από μια δεύτερη φάση δεσμεύσεων, γιατί γίνεται φανερό πια ότι το Κιότο δεν είναι αρκετό για να προστατέψει το κλίμα.

Η Διάσκεψη του Μόντρεαλ, που ξεκίνησε στις 28 Νοεμβρίου και έληξε στις 9 Δεκεμβρίου, θεωρείτο ιστορική, για δύο λόγους: πρώτον ήταν η πρώτη συνάντηση που γίνεται μετά την επικύρωση του Πρωτοκόλλου και δεύτερον σε αυτήν τη συνάντηση είχε προκαθοριστεί πως θα αποφασιστεί το μέλλον του, εν ολίγοις η δεύτερη και τρίτη φάση του, οι οποίες από την αρχή είχε καταστεί σαφές πως είναι απολύτως απαραίτητες για την επίτευξη αποτελεσμάτων.

Σε αυτήν τη διάσκεψη άλλωστε, θα έπρεπε να αποφασιστούν και οι μηχανισμοί συμμόρφωσης, οι οποίοι μέσω Επιτροπής θα παρέχουν όλα τα απαραίτητα μέσα προς τα κράτη προκειμένου να φτάσουν στους στόχους που έχουν αναλάβει και να επιβάλουν κυρώσεις σε αυτά που έχουν αποτύχει. Οι κυρώσεις αυτές περιλαμβάνουν επιπλέον υποχρεώσεις για τη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και αποκλεισμό από την αγοραπωλησία δικαιωμάτων ρύπανσης.

Δυστυχώς τίποτα απ’ όλα αυτά δεν συνέβη. Οι σύνεδροι από τις 189 χώρες δεν άγγιξαν το θέμα των μηχανισμών συμμόρφωσης, αλλά επικύρωσαν τη Διάσκεψη του Μαρακές του 2001, που είχε πάρει κάποιες στοιχειώδεις αποφάσεις περί του θέματος. Αυτό ήταν ίσως το μόνο θετικό βήμα. Κατά τα άλλα δεν κατέληξαν σε κανένα σχεδόν δεσμευτικό στόχο και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, πολλοί εξ αυτών –οι πολέμιοι του Πρωτοκόλλου– χρησιμοποίησαν διαφορετική ορολογία για τη διάσκεψη, μιλώντας για τη «μετά το Κιότο εποχή», προσπαθώντας με έμμεσο τρόπο να ακυρώσουν τη δεύτερη και τρίτη φάση του, και να προχωρήσουν στην ιδέα μιας νέας συμφωνίας. Εν ολίγοις, να ακυρώσουν τη μοναδική διεθνή συμφωνία νομικά δεσμευτική, που επιβάλλει δεσμεύσεις για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Σε αυτήν την προσπάθεια, όπως συνήθως, πρωτοστάτησαν οι ΗΠΑ, οι οποίες παρότι συμμετείχαν ως παρατηρητές αφού δεν ανήκουν στις χώρες που έχουν επικυρώσει το Κιότο, κατάφεραν να ασκήσουν πιέσεις καθ' όλη τη διάρκεια της Διάσκεψης, ώστε να μην υπάρξει καμία ουσιαστική εξέλιξη. Με προκλητικές μάλιστα δηλώσεις από τους εκπροσώπους τους είπαν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι θα κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να μπλοκάρουν τις διαπραγματεύσεις. Σε πρόταση του Καναδά να συμφωνήσουν οι χώρες να λανσαριστεί διετής έρευνα εξεύρεσης νέων τρόπων αντιμετώπισης των κλιματικών αλλαγών, ο επικεφαλής της αμερικανικής αντιπροσωπείας, Χάρλαν Γουότσον, απάντησε δηλώνοντας:

"Οι ΗΠΑ αντιτίθενται σε τέτοιους είδους συζητήσεις. Θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να αποφευχθούν". Δεν είναι περίεργο. Ο Γουότσον προτάθηκε στον Λευκό Οίκο από την Exxon Mobil.

Ανησυχητική, όμως, υποστηρίζουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις πως είναι και η στάση της Ε.Ε. η οποία υποτίθεται πως στηρίζει το Κιότο. Στη Διάσκεψη του Μόντρεαλ φαίνεται βολεύτηκαν, υποστηρίζουν οι εκπρόσωποι των οργανώσεων, από τις εξελίξεις και κρύφτηκαν πίσω από την αντίδραση των ΗΠΑ, ώστε να μην προχωρήσουν παραπέρα τα πράγματα. Το αποτέλεσμα ήταν τις τελευταίες 15 ημέρες σε μια από τις ιστορικότερες συναντήσεις για το κλίμα να συζητηθούν μόνο γενικόλογα τα θέματα και άλλη μια διάσκεψη για το περιβάλλον να αναδειχθεί σε ένα ακόμη περιβαλλοντικό φιάσκο.

Απομόνωση των ΗΠΑ

Βέβαια μερικοί είδαν ότι απομονώθηκε η αμερικανική πολιτική στη Διάσκεψη για το Παγκόσμιο κλίμα και αυτό σηματοδοτεί μια ιστορική νίκη, όπως υποστηρίζουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, τη μεγαλύτερη νίκη που έχουν επιτύχει μέχρι σήμερα οι μετέχοντες στη μάχη κατά της καταστροφικής υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Γιατί, οι αντιπρόσωποι στη Διάσκεψη επέφεραν ένα ταπεινωτικό πλήγμα στην πενταετή προσπάθεια της κυβέρνησης Mπους να θάψει το Πρωτόκολλο του Κιότο. Όπως έγινε γνωστό οι HΠA, που προσπάθησαν να σαμποτάρουν τη Διάσκεψη την τελευταία στιγμή αποχωρώντας από τις διαπραγματεύσεις, αναγκάστηκαν τελικά να συνυπογράψουν τη συμφωνία, αφού απέτυχαν να πείσουν έστω και μία χώρα για τις θέσεις τους.

Όπως δήλωσε η βρετανίδα υπουργός Περιβάλλοντος, Mάργκαρετ Mπέκετ, η συμφωνία του Μόντρεαλ ξεπερνά σε σπουδαιότητα και αυτή την αρχική συμφωνία του Κιότο, αφού όχι μόνο επικυρώνει το Πρωτόκολλο του Κιότο αλλά και το επεκτείνει πέρα απ το 2012.

Η πρόταση, την οποία διατύπωσε η οικοδέσποινα χώρα, ο Καναδάς, προβλέπει την πραγματοποίηση διαπραγματεύσεων υπό το πλαίσιο της Συνθήκης για τις Κλιματολογικές Αλλαγές του ΟΗΕ (UNFCCC), το βασικό αποτέλεσμα της διάσκεψης κορυφής του Ρίο το 1992.

Οι ΗΠΑ βρέθηκαν στο τέλος στο περιθώριο αφότου η Αυστραλία, ο παραδοσιακός τους σύμμαχος, συμπαρατάχθηκαν με την καναδική πρόταση.

Έτσι, στο Μόντρεαλ δεν πέρασε η γραμμή των HΠA, αλλά οι 39 χώρες που δεσμεύονται από το Kιότο - όλες οι βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες εκτός των HΠA και της Αυστραλίας - συμφώνησαν κατ αρχήν να προχωρήσουν σε ακόμη μεγαλύτερες περικοπές των εκπομπών αερίων που προκαλούν την αλλαγή του κλίματος, με τις τελικές αποφάσεις να λαμβάνονται το 2008. Η Oυάσιγκτον απλά συμφωνεί στην ανάγκη λήψης νέων μέτρων για την αντιμετώπιση της απειλής, χωρίς περικοπές.