Το τελευταίο γνωστό καταφύγιο του Νεάντερταλ προτού να οδηγηθεί στην εξαφάνιση

Πηγή: The Times, 14 Σεπτεμβρίου 2006

Το τελευταίο γνωστό καταφύγιο του Νεάντερταλ έχει επισημανθεί σε μια σπηλιά στο Γιβραλτάρ προτού να οδηγηθεί στην εξαφάνιση από τον σύγχρονο άνθρωπο και την κλιματική αλλαγή.

Οι νέες ανασκαφές στη σπηλιά Gorham, σε βρετανικό έδαφος, έχουν δείξει ότι ο Νεάντερταλ ήταν εκεί ακόμα ζωντανός χιλιάδες χρόνια αργότερα από τότε που εθεωρείτο πως είχε εξαφανιστεί σαν είδος.

Λίθινα εργαλεία σχεδιασμού του Νεάντερταλ έχουν ανακαλυφθεί στην τοποθεσία αυτή και έχουν -  σύμφωνα με τη χρονολόγησή τους - κατασκευαστεί, το αργότερο πριν από 28.000 χρόνια και το νωρίτερο πριν από 24.000 χρόνια. Τα ευρήματα αυτά μοιάζουν να δείχνουν ότι οι Νεάντερταλ επιβίωσαν στην Ευρώπη για πολλά περισσότερα χρόνια απ' ό,τι γενικά πίστευαν: παρ' ότι εκφράζονται αμφιβολίες για τα αποδεικτικά αυτά στοιχεία που προκύπτουν από τη χρονολόγηση ευρημάτων, οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι τα πιο πρόσφατα απολιθώματα και χειροποίητα αντικείμενα του ανθρώπου του Νεάντερταλ, που είχαν βρεθεί έως τώρα ήταν τουλάχιστον 30.000 ετών.

Δεδομένου ότι ο σύγχρονος Homo Sapiens είναι γνωστό πως ήταν παρών στη Νότια Ισπανία τουλάχιστον πριν 32.000 χρόνια και είχε φτάσει σε άλλα σημεία της Ευρώπης πριν από 36.000 χρόνια, οι νέες έρευνες δείχνουν πως τα δύο είδη πρέπει να συνυπήρξαν παράλληλα για αρκετές χιλιετίες. Τα προηγούμενα στοιχεία που είχαν ανακαλυφθεί, οδηγούσαν τους ειδικούς στο συμπέρασμα ότι οι Νεάντερταλ επιβίωσαν μονάχα έως πριν από 30.000- 33.000 χρόνια, κάτι που αφήνει πολύ μικρά περιθώρια για συνύπαρξή τους με τους Homo sapiens.

Ο πρώιμος άνθρωπος του Νεάντερταλ πρωτοεμφανίστηκε πριν 350.000 χρόνια αλλά μόνο πριν 130.000 χρόνια γίνεται το κυρίαρχο είδος σε όλη την Ευρώπη, ενώ εξαπλώνεται και στην Ασία. Πιστεύεται ότι ζούσε μέχρι πριν από 33 έως 30.000 χρόνια. Οι πρώτες ενδείξεις για το Χόμο Σάπιενς στην Ευρώπη βρίσκονται στην περίοδο πριν 36.000 χρόνια. Οι νέες ανακαλύψεις στη σπηλιά Γκόρχαμ του Γιβραλτάρ δείχνουν ότι ζούσαν εκεί Νεάντερταλ στο διάστημα 28 - 24 χιλιάδες χρόνια πριν. Όμως οι ενδείξεις για τον πρώτο Χόμο Σάπιενς στην Ισπανία λένε ότι ζούσε ήδη εκεί, 32.000 χρόνια πριν. Επομένως, πρέπει τα δύο είδη να είχαν συναντηθεί.

Τα ευρήματα θα μπορούσαν να ρίξουν σημαντικό φως στο εκκρεμές θέμα γιατί οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν τόσο σύντομα μετά από την άφιξη του σύγχρονου ανθρώπου στην Ευρώπη, αφού έζησαν στην ήπειρο μας για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια.

Η νέα έρευνα, που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature, προτείνει ότι δεν υπάρχει μόνο μια υπεύθυνη αιτία για την εξαφάνιση των Νεάντερταλ, αλλά μάλλον το είδος αυτό υπέφερε τόσο από το ψυχρό κλίμα, όσο και από τον ανταγωνισμό τους με τους  πιο ευφυείς Homo sapiens για τους όλο και περισσότερο λιγοστούς πόρους.

Σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης, ο σύγχρονος άνθρωπος πιθανώς να ήρθε σε άμεση διαμάχη με τον ξάδελφό του, άνθρωπο του Νεάντερταλ, αν και οι επιστήμονες τώρα θεωρούν απίθανη την εκδοχή που έφερε τους Νεάντερταλ να ήταν θύματα μιας γενοκτονίας σε ολόκληρη την Ευρώπη που εξαπέλυσαν οι Χόμο Σάπιενς εναντίον τους.

"Φαίνεται όλο και περισσότεροι ότι η εξαφάνιση του Νεάντερταλ ήταν σύνθετη", λέει ο καθηγητής Chris Stringer, του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνο, ο οποίος συνέβαλε στη νέα μελέτη. "Δεν υπάρχει καμιά απλή εξήγηση - συνέβησαν διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικές περιοχές.

"Οι πυκνότητες του πληθυσμού και των δύο ειδών ήταν τόσο χαμηλές που δεν θα είχαν αντιμετωπίσει ο ένας τον άλλον για πολύ καιρό. Όπου, αυτοί ήρθαν σε επαφή μπορεί να είχαν έρθει σε σύγκρουση, αλλά σε άλλες περιοχές οι σύγχρονοι άνθρωποι μπορεί να τους είχαν σκοτώσει χωρίς πρόθεση, ωθώντας τους σε περισσότερο μικρότερες περιοχές, όπου η ζωή εκεί θα ήταν λιγότερο καλή. Κατόπιν υπέφεραν και από το κλίμα που ψύχθηκε".

Ο Clive Finlayson, από το Μουσείο του Γιβραλτάρ, ο οποίος ηγήθηκε της ερευνητικής ομάδας, σημειώνει επίσης: "Καθώς τα δάση μετατρέπονταν σε τούνδρα, ο τρόπος ζωής των Νεάντερταλ γινόταν ολοένα και πιο δύσκολο να συνεχιστεί, ενώ οι σύγχρονοι άνθρωποι μπορούσαν να προσαρμοστούν πιο εύκολα. Έτσι οι Νεάντερταλ θα περιορίζονταν σε ολοένα και μικρότερες ομάδες που, όπως ξέρουμε από τις τίγρεις και τα Πάντα, είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε ανθρώπινες επιδράσεις και σε αρρώστιες".

Μία πιο μακρόχρονη συνύπαρξη των δύο αυτών ανθρώπινων ειδών επίσης αυξάνει την πιθανότητα επιμειξιών μεταξύ τους, παρ' ότι κάτι τέτοιο πρέπει να ήταν σπάνιο, επειδή γενετικά στοιχεία φανερώνουν ότι ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει γενετικό υλικό (DNA) ανθρώπου του Νεάντερταλ. Παρ' όλα αυτά, οι τελευταίες χρονολογίες που έχουν βρεθεί και αποδεικνύουν πως οι Νεάντερταλ ζούσαν στον καταυλισμό στο Σπήλαιο του Gorham, συμπίπτουν με εκείνες που έχουν καθοριστεί όσον αφορά τη χρονολόγηση του παιδιού του Lagar Velho, ενός απολιθώματος που βρέθηκε στην Πορτογαλία, και που εικάζεται πως είναι υβρίδιο Χόμο Σάπιενς με άνθρωπο του Νεάντερταλ.

Καθώς εκείνο το απολίθωμα έχει χρονολογηθεί σαν 24.500 χρονών, πολλοί επιστήμονες έχουν αμφιβολία για αυτήν την θεωρία, καθώς ο Νεάντερταλ υποτίθεται ότι είχε εξαφανιστεί έως τότε, αλλά τα νέα στοιχεία καθιστούν πιθανόν ότι αυτός ήταν ο απόγονος των δύο ανθρώπινων ειδών. Οι τοποθεσίες του Νεάντερταλ ήταν γνωστές στο Γιβραλτάρ από το 19ο αιώνα, αλλά η εκσκαφή στη σπηλιά του Gorham είναι η πρώτη που εντοπίζει με ακρίβεια την χρονολογία που ζούσε εκεί.