Νέα είδη, θερμό νερό και φάλαινες: Αποκαλύπτονται μυστικά της Ανταρκτικής μόλις έλιωσε ο πάγος

Πηγή: The Guardian, 26 Φεβρουαρίου 2007

Επιστήμονες ερευνούν έναν υποθαλάσσιο κόσμο της Ανταρκτικής που για 12.000 χρόνια ήταν σφραγισμένος. Έτσι αποκαλύπτεται τώρα ότι η θαλάσσια ζωή  μετασχηματίζεται από τη γρήγορη αλλαγή του κλίματος.

Οι θάλασσες γύρω από την Ανταρκτική χερσόνησο είναι μεταξύ των πιο μυστήριων θέσεων πάνω στη Γη - όποια ζωή υπάρχει παρέμεινε εκεί κατά ένα μεγάλο μέρος κρυφή, χάρις σε μια παχιά κάλυψη του πάγου για πολλές χιλιάδες χρόνια. Αλλά η κατάρρευση μερικών μεγάλων τμημάτων του πάγου έχει δώσει στους επιστήμονες μια σπάνια ευκαιρία να έχουν πρόσβαση κάτω από αυτά, και πριν λίγο αποκάλυψαν ότι βρήκαν έναν αναπτυγμένο υποβρύχιο κόσμο, ο οποίος μεταμορφώνεται από την αλλαγή κλίματος, της υπερθέρμανσης του περιβάλλοντος και της ανόδου της θερμοκρασίας των θαλάσσιων υδάτων.

Κάτω από τον πάγο: το ψάρι του ανταρκτικού πάγου είναι ένα από τα πολλά είδη που ανακαλύφθηκαν μετά από μια έρευνα των επιστημόνων σε έναν θαλάσσιο κόσμο, ο οποίος αποκαλύφθηκε κάτω από τους λειωμένους πάγους. Οι πάγοι υπήρχαν εκεί για 12.000 χρόνια και η τήξη τους έφερε στο φως τα νέα είδη για πρώτη φορά.

Εκτός από πάμπολλα νέα είδη που ανακαλύφθηκαν, το Πρόγραμμα Έρευνας Θαλάσσιας Ζωής της Ανταρκτικής (CMAL) διαπίστωσε ότι ορισμένα είδη που ήταν ήδη γνωστά μπορούσαν να επιβιώσουν και σε τούτα τα νερά κυρίως λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας τους.

Εντοπίστηκαν, μεταξύ των άλλων πλήθος από φάλαινες Μίνκι, όπως και ένα σπάνιο είδος φάλαινας με ρύγχος στα ανοικτά της Νήσου των Ελεφάντων, όπου είχε καταφύγει το πλήρωμα του Shackleton όταν αποπειράθηκε να διασχίσει την παγωμένη ήπειρο το 1916.

Ο υποθαλάσσιος χώρος αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά εξαιτίας της κατάρρευσης των μεγάλων τμημάτων πάγου, που είναι γνωστά ως Larsen Α και Β, πριν από 12 και 5 χρόνια, γεγονός που αποδίδεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Οι φάλαινες Minke ανακαλύφθηκαν δε σε μεγάλους αριθμούς.

Ο Julian Gutt, ωκεανολόγος στο Ινστιτούτο Πολικών και Θαλάσσιων Ερευνών Alfred Wegener στη Γερμανία, επισήμανε ότι οι πάγοι του Λάρσεν είναι το λιγότερο γνωστό οικοσύστημα του κόσμου. "Μέχρι σήμερα δεν είχαμε καμία πρόσβαση σε τέτοιες περιοχές, με μοναδική εξαίρεση κάποιες οπές που είχαμε ανοίξει ή ορισμένα ρήγματα, από τα οποία με τηλεχειριζόμενες κάμερες πήραμε κάποιες εικόνες".

Η κατάρρευση, όμως, των τμημάτων του πάγου αποκάλυψε μιαν απόλυτα παρθένα περιοχή, έκτασης ίσης με αυτήν της Τζαμάικα - ένα οικοσύστημα που παρέμενε σφραγισμένο και απομονωμένο από τον υπόλοιπο κόσμο επί χιλιάδες χρόνια. Επί δέκα εβδομάδες μελέτησαν σπιθαμή προς σπιθαμή τον πυθμένα των 10.000 τ. χλμ αναζητώντας νέα είδη ζωής.

Φτάνοντας σε βάθος 850 μέτρων υπό την επιφάνεια της θάλασσας και χρησιμοποιώντας τηλεχειριζόμενη κάμερα συνέλεξαν 1.000 δείγματα, μεταξύ των οποίων 15 είδη οστρακόδερμων παρόμοιων με την κοινή γαρίδα, τα οποία ανήκουν στην κατηγορία των αμφιπόδων και θεωρούνται νέα.

Ο μεγάλος αστέρας των νέων ανακαλύψεων της οικογένειας των αμφιπόδων Σακλτόνια είναι ένα οστρακόδερμο μήκους 10 εκατοστών. Ο δρ Gutt επισήμανε ότι οι νέες πληροφορίες για τη βιοποικιλότητα της περιοχής θα είναι κομβικής σημασίας στην κατανόηση της λειτουργίας του οικοσυστήματος. Και θα μας επιτρέψουν να προβλέψουμε το μέλλον της βιόσφαιρας στο διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Ανακάλυψαν επίσης δέκα είδη του γένους cnidarians που σχετίζονται με τα κοράλλια, μέδουσες, καθώς και θαλάσσιες ανεμώνες. Ένα είδος ανεμώνης «κατοικεί» στην πλάτη σαλιγκαριού προσφέροντάς του προστασία, με αντάλλαγμα τη μεταφορά.

Επίσης, στα σχετικά ρηχά νερά της ζώνης Λάρσεν εντοπίστηκαν πολλά είδη που υπό φυσιολογικές συνθήκες ζουν σε βάθος δύο χιλιομέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας ή και ακόμα μεγαλύτερο. Ανάμεσά τους νούφαρα από βαθιά νερά και κάποια είδη αχινού.

"Βρήκαμε ένα εντυπωσιακά μεγάλο αριθμό φαλαινών Μίνκι» λέει ο δρ Gutt. "Αυτό σημαίνει ότι το οικοσύστημα της ανοικτής θάλασσας προσαρμόζεται πολύ εύκολα στις νέες συνθήκες εξαιτίας κυρίως της αύξησης των φυκιών (άλγη). Κάποια μικρά ψάρια τρέφονται με τα άλγη και στη συνέχεια οι φάλαινες τρέφονται με αυτά τα ψάρια".

Ο Michael Stoddart, που διηύθυνε το πρόγραμμα, λέει ότι η άνοδος των θερμοκρασιών θα προκαλέσει μείωση στο πλαγκτόν αλλά και στα άλγη που μεγαλώνουν κάτω από τους θαλάσσιους πάγους. Τέλος, βρέθηκαν νεκρά όστρακα σε υποθαλάσσια περιοχή σε σημεία του πυθμένα όπου απελευθερώνεται μεθάνιο και θείο. Εκεί είναι δυνατόν να σχηματιστούν προσωρινά οικοσυστήματα για μορφές θαλάσσιας ζωής. Ξαφνικά όμως σταματά η εκπομπή των αερίων και το οικοσύστημα πεθαίνει...

Το κρηπίδωμα Larsen είναι ένα κομμάτι πάγου που εξέχει στα βορειοδυτικά της Θάλασσας Weddel, που επεκτείνονται κατά μήκος της ανατολικής ακτής της ανταρκτικής χερσονήσου. Το 2002, οι επιστήμονες σοκαρίστηκαν όταν ράγισε μια περιοχή 3.250 τετραγωνικών χιλιομέτρων πάγου πάχους 220 μέτρων - το κρηπίδωμα Larsen B - που έπεσε στη θάλασσα. Ήταν σταθερό για τουλάχιστον 12.000 χρόνια.

Το Larsen A, ένα μικρότερο κομμάτι πάγου, είχε καταρρεύσει επτά χρόνια νωρίτερα, αλλά αυτό ήταν περίπου 4.000 ετών. Η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου ήταν η αιτία αποφάνθηκαν τότε οι επιστήμονες. Από το 1974, 13.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα κρηπιδώματος πάγου έχουν διασπαστεί και λιώσει στην Ανταρκτική χερσόνησο. Ακόμα κι έτσι, οι αποσυνθέσεις των κρηπιδωμάτων Larsen ήταν ασυνήθιστες για την κλίμακά τους. Κανονικά, τα τμήματα του πάγου χάνουν μάζα βαθμιαία καθώς τα παγόβουνα διασπώνται.

	Ο θερμότερος αέρας των ακτών και του νερού έχουν επιταχύνει το λιώσιμο των παγόβουνων της Ανταρκτικής και φυσικά αυξάνεται η ροή των πάγων στη θάλασσα. Κατά μήκος της Χερσονήσου της Ανταρκτικής και των ακτών της Θάλασσας Αμούνδσεν, η ροή των παγετώνων προς τη θάλασσα έχει επιταχυνθεί μετά τη διάσπαση των παγόβουνων.
	Πριν τη θέρμανση Η ροή του παγετωνικού καλύμματος προς τη θάλασσα μπλοκάρεται μερικώς από το παγόβουνο, που επιπλέει στον ωκεανό και προσαρτάται στην υφαλοκρηπίδα
	Η θέρμανση επιταχύνει την κίνηση του πάγου Η ροή του πάγου αυξάνεται όταν το νερό ενεργεί σαν 'λάδι' κατά την κίνηση του προς την υφαλοκρηπίδα. Επίσης, εξασθενεί και το παγόβουνο.
	Η διάλυση του παγόβουνου Η απώλεια του παγόβουνου επιτρέπει στον πάγο να κυλάει πιο ελεύθερα προς τη θάλασσα.