Βρέθηκε ένας νέος αστεροειδής σε τροχιά πίσω από τον Ήλιο

Πηγή: New Scientist, 1 Μαΐου 2009

Η ανακάλυψη ενός αστεροειδή πλάτους 2-3 χιλιομέτρων σε μια τροχιά που περνά από την γειτονιά μας έχει κάνει τους αστρονόμους να ξύνουν τα κεφάλια τους. Αυτός θα έρθει πιο κοντά στη Γη από οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο σε μια "ανάδρομη" τροχιά, και οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι θα πρέπει να τον έχουν εντοπίσει από πριν.

Ο πρόσφατα ανακαλυφθείς αστεροειδής 2009 HC82 ταξιδεύει σε μια τροχιά που εκτρέπεται κατά 155° σε σχέση με το τροχιακό επίπεδο των πλανητών, γεγονός που σημαίνει ότι ταξιδεύει προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Το αντικείμενο, που ονομάζεται 2009 HC82, ανακαλύφθηκε χάρις στο πρόγραμμα Catalina Sky Survey στην Αριζόνα το πρωί της 29ης Απριλίου 2009.

Από παρατηρήσεις της θέσης του από πέντε διαφορετικές ομάδες, η Sonia Keys, του Κέντρου για τους Ελάσσονες Πλανήτες της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης, υπολόγισε ότι αυτό το αντικείμενο στρέφεται γύρω από τον ήλιο κάθε 3,39 χρόνια σε μια πορεία που βρίσκεται 3,5 εκατ. χιλιόμετρα από την τροχιά της Γης. Σε συνδυασμό με το μέγεθος του, ο 2009 HC82 γίνεται ένας δυνητικά επικίνδυνος αστεροειδής.

Τοι πραγματικά ασυνήθιστο είναι ότι η τροχιά του παρουσιάζει μια κλίση 155° προς το επίπεδο της γήινης τροχιάς. Αυτό σημαίνει ότι, καθώς περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο, πράγματι ταξιδεύει προς τα πίσω (ανάδρομα) σε σύγκριση με τους πλανήτες. Είναι ο 20ος γνωστός αστεροειδής με ανάδρομη τροχιά, μια πολύ σπάνια ομάδα. Κανένας δε από τους υπόλοιπους δεν πλησιάζει τη Γη όπως αυτός.

Χρειάζονται περισσότερες παρατηρήσεις

Κομήτες, που κατάγονται από τα εξωτερικά όρια του ηλιακού συστήματος, είναι πολύ πιο πιθανό να έχουν ανάδρομες τροχιές από ότι οι αστεροειδείς. Εν μέρει, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι περνώντας κοντά από αστέρια ή πλανήτες μπορούν να τους ωθήσουν μακριά από την αρχική τους τροχιά και σε ασυνήθιστες διαδρομές, αναγκάζοντας τους να εισέλθουν στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα, όπου έχουμε την ευκαιρία να τους δούμε.

Ορισμένοι αστεροειδείς με ανάδρομη τροχιά μπορεί στην πραγματικότητα να είναι κομήτες που έχουν καεί (λόγω της θέρμανσης τους), λέει ο Brian Marsden από το Κέντρο για τους Ελάσσονες Πλανήτες. Το μέγεθος και η μορφή της νέας τροχιάς του αστεροειδή μοιάζει πολύ με του κομήτη Encke εκτός της κλίσης αναφέρει ο Marsden, αν και δεν παρουσιάζει κανένα σημάδι από την γνωστή ουρά των κομητών.

Η τροχιά υπολογίστηκε με τις διαθέσιμες παρατηρήσεις, αλλά αν οι παρατηρήσεις αυτές κρύβουν μικρά σφάλματα, θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεγάλη διαφορά στον υπολογισμό της τροχιάς.

Ο αστεροειδής βρίσκεται σήμερα πολύ πιο πέρα από τον Άρη, αλλά η περιοδική τροχιά του θα τον φέρει αρκετά κοντά στην Γη. "Θα μπορούσε να παρατηρηθεί και το 2000, αλλά δεν φάνηκε",  λέει ο Marsden. Ο ίδιος ευελπιστεί οι νέες παρατηρήσεις να απαντήσουν στην ερώτηση αυτή.

Ο Απόφις

Εν τω μεταξύ οι υπολογισμοί των αστρονόμων δείχνουν ότι ο γνωστός αστεροειδής Άποφις θα περάσει ξυστά από τη Γη το 2029, και τα μεγάλα τηλεσκόπια ετοιμάζονται να τον παρατηρήσουν. Είναι η πρώτη φορά που ένα ουράνιο σώμα με διάμετρο 300 μέτρα περνάει σε τόσο μικρή απόσταση από τον πλανήτη μας τα τελευταία 1.000 χρόνια!

Το 2029 θα κάνει την ιστορική του εμφάνιση κοντά στη Γη περνώντας μάλιστα πολύ κοντά - αν δεν πέσει πάνω τους - από τους αμέτρητους γεωσύγχρονους τεχνητούς δορυφόρους, οι οποίοι βρίσκονται σε τροχιά 35.786 χιλιομέτρων από το κέντρο της Γης. Με άλλα λόγια, ο αστεροειδής αυτός, που έχει μήκος τα 300 μέτρα ενώ το βάρος του φτάνει τους 20 εκατομμύρια τόνους, θα περάσει ξυστά από τη Γη αλλά χωρίς να υπάρξει κίνδυνος να λοξοδρομήσει και να μας χτυπήσει.

Αυτό όμως συμβαίνει σήμερα. Ίσως όμως μετά από πολλές διελεύσεις κοντά στον Ήλιο να συμβεί το φαινόμενο Υarkovsky. Σύμφωνα με αυτό όταν ένας αστεροειδής πηγαινοέρχεται συχνά γύρω από τον ήλιο, τότε συσσωρεύει ηλιακή ενέργεια την οποία στη συνέχεια αποβάλλει με αποτέλεσμα να παρατηρούνται αυξομοιώσεις στην ταχύτητά του οι οποίες επηρεάζουν και την τροχιά του.

Σύμφωνα με αστρονόμους ο Άποφις θα πλησιάσει τη Γη σε απόσταση όχι μεγαλύτερη από 30.000 χιλιόμετρα. Η απόσταση αυτή αντιστοιχεί σε 4,8 φορές την ακτίνα της Γης, που είναι 6.380 χιλιόμετρα και είναι αρκετά μικρή αν αναλογιστεί κανείς ότι απόσταση του πλανήτη μας από τη Σελήνη ισούται με 90 φορές την ακτίνα της Γης. Έτσι λοιπόν, εκείνη την ημέρα ο Άποφις θα είναι ευδιάκριτος με γυμνό μάτι από τη Δυτική Ασία, την Ανατολική Ευρώπη (και επομένως την Ελλάδα) και τη Βόρεια Αφρική.

Κατά την κίνηση του κοντά στη Γη η τροχιά του θα διαγράφει τόξο 42 μοιρών την ώρα και στη συνέχεια θα χαθεί από τον ορίζοντα για να επιστρέψει ξανά το 2036. Οι επιστήμονες θεωρούν ιστορικό αυτό το πέρασμα του αστεροειδούς καθώς είναι η πρώτη φορά που ένα τέτοιο ουράνιο σώμα πλησιάζει τόσο κοντά τον πλανήτη μας τα τελευταία 1.300 χρόνια. Ο αστεροειδής αυτός περιφέρεται εδώ και εκατομμύρια χρόνια σε μικρή απόσταση γύρω από τον Ήλιο.

Πάντως είναι βέβαιο ότι η πορεία της Γης δεν πρόκειται να διαταραχθεί από το πέρασμα του αστεροειδή. Αντιθέτως, οι δυνάμεις που θα ασκηθούν στον αστεροειδή εξαιτίας της βαρύτητας της Γης, εκτιμάται ότι θα μεταβάλουν την εσωτερική του σύσταση και θα προκαλέσουν παραμόρφωση στην εξωτερική του επιφάνεια.

Το όνομα Άποφις το οφείλει σε μία αρχαία αιγυπτιακή θεότητα που προσπαθούσε να βυθίσει τον κόσμο στο σκότος καταστρέφοντας τον Ήλιο κατά την περίοδο της νύχτας,

Έχει υπολογιστεί ότι κάθε 10.000 χρόνια ένας αστεροειδής με διάμετρο τουλάχιστον 100 μέτρων χτυπά τη Γη με την ισχύ βόμβας 100 μεγατόνων. Κάθε 100.000 χρόνια ένα αντικείμενο με διάμετρο 1.000 μέτρων πέφτει στον πλανήτη μας και προκαλεί έκρηξη που αντιστοιχεί σε 10 εκατομμύρια βόμβες σαν της Χιροσίμα.

Οι περιοχές όπου είναι συγκεντρωμένοι οι αστεροειδείς είναι κυρίως δύο. Είναι η Ζώνη των Αστεροειδών που είναι μια περιοχή ανάμεσα στις τροχιές του Άρη και του Δία και βρίσκεται σε απόσταση τριών αστρονομικών μονάδων και η Ζώνη Κάιπερ που βρίσκεται πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα σε απόσταση 30 έως 50 αστρονομικών μονάδων. Οι περισσότεροι από τους αστεροειδείς της πρώτης ζώνης αποτελούνται από πυριτικούς βράχους και μέταλλα, ενώ αυτών στη Ζώνη Κάιπερ η σύσταση τους αποτελείται κυρίως από παγωμένα αέρια. Στο ηλιακό μας σύστημα υπολογίζεται ότι υπάρχουν εκατομμύρια αστεροειδείς. Οι επιστήμονες όμως γνωρίζουν την ύπαρξη μόνο 299.800 και έχουν καταγράψει επισήμως στους καταλόγους 118.160. Η μάζα των αστεροειδών που βρίσκονται στην πρώτη ζώνη είναι σχετικά μικρή και εκτιμάται ότι αντιστοιχεί στο 4% της μάζας της Σελήνης. Ο πιο μεγάλος από αυτούς λέγεται Δήμητρα και έχει διάμετρο περίπου 1.000 χιλιόμετρα.