Καυτός διάλογος σχετικά με την προοπτική ζωής στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης

Από την Washington Post, 26 Απριλίου 2004

Η τρισδιάστατη φωτογραφία είναι σύνθεση της NASA από εικόνα που τράβηξε το σοβιετικό διαστημόπλοιο Venera 13

Συγκρινόμενη με τη Γη και τον Άρη η Αφροδίτη δεν αποτελεί μια ευνοϊκή θέση για τη ζωή. Η θερμοκρασία της επιφάνειας είναι 480 βαθμοί Κελσίου, και η λάβα καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του τοπίου. Ο ουρανός είναι πάντα νεφοσκεπής, αλλά δεν βρέχει ποτέ. Τα σύννεφα αποτελούνται από θειικό οξύ.

"Όταν οι επιστήμονες βρήκαν το θείο, ήταν το καρφί στο φέρετρο", αναφέρει ο πλανητικός επιστήμονας David Grinspoon.

Το συμπέρασμα: "Φωτιά και θειάφι", λέει ο Grinspoon. "Η Αφροδίτη είναι Κόλαση".

Αλλά ο Grinspoon, ερευνητής στο Ερευνητικό Νοτιοδυτικό Ινστιτούτο και συντάκτης του βιβλίου "Μοναχικοί Πλανήτες", έχει μια άλλη ιδέα. Στην πρόσφατη διάσκεψη Αστροβιολογίας του 2004 στο Moffett Field, αντίθετα με τους συναδέλφους του που μιλούσαν για τα δύο ρόβερ στον Άρη, αυτός ασχολήθηκε με το θέμα "Σχετικά με τη ζωή στην Αφροδίτη".

Ή, όπως αλλιώς τιτλοφόρησε την ομιλία του: "Συμπάθεια για την Κόλαση".

Αυτή η σύνθετη εικόνα της Αφροδίτης δημιουργήθηκε από τα ραντάρ του διαστημοπλοίου Μαγγελάνος της NASA, που ήταν σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη στις αρχές της δεκαετίας του '90. Ένας ειδικός επιστήμονας θεωρεί τα νέφη της Αφροδίτης ότι μπορεί να είχαν βοηθήσει στην ύπαρξη μικροοργανισμών

"Υπάρχουν κι άλλοι πλανήτες εκτός από τη Γη και τον Άρη", είπε στο ακροατήριο. "Θα ήθελα να σας υπενθυμίσω ότι η μελέτη της Αφροδίτης είναι ζωτικής σημασίας για να καταλάβουμε τη ζωή αλλού. Οι παλιές ιδέες για την Αφροδίτη δεν είναι σωστές".

Ο Grinspoon είναι ο υπερασπιστής της άποψης ότι τα τοξικά νέφη της Αφροδίτης μπορούν άνετα να υποστηρίξουν μικροβιακή ζωή, όπως τους θερμόφιλους μικροοργανισμούς - τους "extremophile", που οι επιστήμονες έχουν βρει ότι αναπτύσσονται κοντά στις εκροές των ηφαιστείων.

"Είμαστε σίγουροι πως η Αφροδίτη κάποτε είχε έναν ωκεανό", προσθέτει ο γεωβιολόγος Dirk Schulze-Makuch στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, συνεργάτης του Grinspoon, που μελετά όξινες θερμές πηγές. "Καθώς ο ωκεανός εξατμίστηκε σιγά σιγά, οι οργανισμοί θα είχαν αρκετό χρόνο στη διάθεσή τους για να προσαρμοστούν στο περιβάλλον των νεφών".

Ή όχι.

"Όταν η ζωή μπορεί να επιζήσει, τείνει να εξουσιάσει το περιβάλλον γύρω της", λέει ο αστροβιολόγος Christopher P. McKay, του Ερευνητικού Κέντρου της NASA AMES, χορηγός της διάσκεψης της Αστροβιολογίας.

"Όταν βλέπω έξω από το παράθυρό μου, η φύση είναι πράσινη. Αλλά τα σύννεφα στην Αφροδίτη δεν έχουν ένα αντίστοιχο χαρακτηριστικό γνώρισμα. Γιατί δεν είναι τα σύννεφα πράσινα;"

Ο Grinspoon  αναγνώρισε ότι ο McKay είχε κάποιο δίκιο, αλλά όμως πιστεύει ότι η ζωή στην Αφροδίτη είναι τόσο πιθανή όσο και στα παγωμένα βράχια του Άρη.

"Δεν πρέπει να αποκλείουμε τόσο εύκολα περιβάλλοντα που δεν έχουμε ακόμα εξερευνήσει", ανέφερε.

Μέχρι τώρα, η εξερεύνηση δεν φάνηκε καλή στην Αφροδίτη. Γνωστή από τους αρχαίους χρόνους λόγω της φωτεινότητάς της, ο πλανήτης ονομάστηκε έτσι από τη θεά της αγάπης και της ομορφιάς, και για πολλούς αιώνες θεωρήθηκε το "κόσμημα του ουρανού". Εμφανίζεται το πρωί ή το βράδυ αμέσως μετά τη δύση του ήλιου. Αυτή την περίοδο ο λαμπρός πλανήτης λάμπει το βράδυ προς τη δύση.

Με την εμφάνιση της σύγχρονης αστρονομίας, οι μετοχές της Αφροδίτης ανέβηκαν. "Πολλοί πίστεψαν ότι στον πλανήτη υπήρχε ζωή. Είχε το ίδιο μέγεθος με τη Γη, είχε σύννεφα και νόμιζαν ότι το κλίμα της ήταν τροπικό με βροχές, καύσωνες και υγρασία", εξηγεί ο Grinspoon.

Η Αφροδίτη απέχει 107 εκατομμύρια km από τον ήλιο και έχει σχεδόν μια τέλεια κυκλική τροχιά. Ένα έτος στην Αφροδίτη διαρκεί 225 ημέρες.

Αλλά το ενδιαφέρον άρχισε να εξασθενίζει προς το τέλος της δεκαετίας του '50 όταν οι μετρήσεις της ακτινοβολίας έδειξαν ότι η Αφροδίτη ήταν αρκετά καυτότερη από ό,τι αρχικά πιστεύαμε. Αυτή η άποψη επιβεβαιώθηκε το 1962 από το Mariner 2, το πρώτο γήινο διαστημικό σκάφος που ξεκίνησε ένα ταξίδι για εξερεύνηση.

Είκοσι αποστολές αργότερα, η Αφροδίτη εξακολουθεί να μην έχει την εύνοια των επιστημόνων. Από εκεί που όλοι ήταν σίγουροι πως υπήρχε ζωή, έσβησε για τα καλά από τη λίστα με τους πιθανούς υποψήφιους πλανήτες.

Αλλά ίσως τελικά μπορεί να έχει ζωή.

Οι επιστήμονες γενικά δέχονται ότι η Αφροδίτη είχε μεγάλους, θερμούς υγρούς ωκεανούς από νερό για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, ίσως και για 2 δισεκατομμύρια χρόνια, και ο Grinspoon τονίζει ότι οι συνθήκες για την προέλευση της ζωής υπήρχαν. Τουλάχιστον για μια μικρή εποχή.

Από κάποιο σημείο και μετά όμως οι ωκεανοί υπερθερμάνθηκαν εξατμίστηκαν τελικά. Η Αφροδίτη είναι πολύ κοντά στον ήλιο για αυτό και ζεστάθηκε πολύ, εξηγεί ο Schulze-Makuch. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνει ένα πολύ γρήγορο φαινόμενο θερμοκηπίου, κατά το οποίο οι ατμοί των ωκεανών παγίδευσαν τη θερμότητα του ήλιου στην επιφάνεια του πλανήτη, προκαλώντας έτσι τη σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας.

Αν υπήρχαν ήδη μικροοργανισμοί στον πλανήτη θα είχαν μεταναστεύσει στα σύννεφα μέσω της παραπάνω διαδικασίας.

"Πιθανώς, τα σύννεφα δεν πρέπει να ήταν τόσο όξινα στην αρχή", λέει ο Grinspoon. "H αλλαγή ήταν σταδιακή, έτσι όπως προτιμούν οι ζωντανοί οργανισμοί".

Μερικά γνωρίσματα της Αφροδίτης ενθαρρύνουν την άποψη του Grinspoon. Η θερμοκρασία στα σύννεφα κυμαίνεται από τους 97 βαθμούς Κελσίου στη βάση τους, στους -43 βαθμούς στην κορυφή. Η μέση θερμοκρασία είναι η θερμοκρασία δωματίου στη Γη", συνεχίζει.

Σε αντίθεση με τη Γη, η νεφοκάλυψη είναι ομοιόμορφη και σταθερή. Σωματίδια σκόνης περιπλανώνται ανάμεσα στα σύννεφα της Αφροδίτης για μήνες ­ αντί για μία μέρα στη Γη ­ χρόνος υπεραρκετός για να αναπαραχθούν τα μικρόβια.

"Σε κάποιες θερμές πηγές στη Γη, οι μικροοργανισμοί αναπτύσσονται οξειδώνοντας υδρόθειο. Το περιβάλλον εκεί μοιάζει με αυτό στα σύννεφα της Αφροδίτης", λέει ο Schulze-Makuch.

"Στην Αφροδίτη, κάποια στιγμή τα μικρόβια θα έπεφταν και θα καίγονταν, αλλά θα είχαν αρκετό χρόνο για την αναπαραγωγή τους".

Ο Christopher McKay της Ames, όμως λέει ότι οι Grinspoon και Schulze-Makuch έχουν κάνει λάθος στις θεωρίες τους γιατί βασίζονται στις  ιδιότητες μεμονωμένων οργανισμών.

Αντίθετα, είπε, "οι οργανισμοί ζουν πολλοί μαζί σε κοινότητες, επειδή οι μεμονωμένοι οργανισμοί δεν μπορούν να ζήσουν απομονωμένοι. Μου φαίνεται πολύ δύσκολο να έχει σχηματιστεί μία ζωντανή κοινότητα στα σύννεφα", τονίζει ο McKay.

Και τελειώνει, "Είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος πώς θα μπορούσε να σχηματιστεί μια κοινότητα υπέργειος. Τα νέφη δεν είναι μόνιμα αλλά παροδικά. Δεν μπορώ να το αποδείξω αλλά θα ήθελα να συμφωνήσω ότι η ζωή χρειάζεται έναν ιδανικό τόπο".