Υπάρχει ζωή σε φεγγάρι του Κρόνου;
Μια ανασκόπηση της δεκαετούς αποστολής Cassini στο σύστημα του Κρόνου

Πηγή: The Observer, 14 Οκτωβρίου 2007

Οι νέες εικόνες των δορυφόρων ενός γιγαντιαίου πλανήτη που τραβήχτηκαν από την διαστημική συσκευή Cassini που ταξιδεύει δέκα χρόνια τώρα, έχουν διεγείρει την φαντασία των αστρονόμων.

Εικόνα των δακτυλίων του Κρόνου που τραβήχτηκε από το διαστημικό όχημα Cassini

Είναι όψεις μιας μοναδικής οικογένειας κόσμων στην άλλη πλευρά του ηλιακού συστήματος: ένα φεγγάρι με λίμνες υγρού μεθανίου: ένας μικροσκοπικός, βραχώδης κόσμος με γκέϋζερ νερού που ψεκάζει το διάστημα (Εγκέλαδος), αλλά και ένα παράξενο φεγγάρι με κηλίδες με σκοτεινή πλούσια σε οργανική κολλώδη ύλη, με την οποία ραντίζεται καθώς ταξιδεύει ανάμεσα στους δακτυλίους (Ιαπετός).

Αυτά τα παράξενα σύνολα εικόνων ελευθερώθηκαν πριν λίγες μέρες από τη NASA και την ESA, στα πλαίσια της 10ης επετείου από την εκτόξευση της διαστημικής συσκευής  Cassini-Huygens στον Κρόνο. Η διαστημοσυσκευή ξεκίνησε το ταξίδι της στις 15 Οκτωβρίου 1997 για να φθάσει στον Κρόνο μετά από επτά χρόνια. Από τότε, το διαστημικό σκάφος έχει στείλει πίσω στη Γη καταπληκτικές φωτογραφίες του πλανήτη με τους δακτυλίους και της φανταστικής οικογένειας των φεγγαριών του. Η εκτόξευση ήταν η έναρξη μιας από τις μεγάλες περιπέτειες της διαστημικής εξερεύνησης και δεν ξέραμε πραγματικά τι θα βρίσκαμε", λέει ο καθηγητής Andrew Coates, του πανεπιστημιακού Κολεγίου στο Λονδίνο, που είναι μέλος της επιστημονικής ομάδας για τον Cassini. "Τώρα ανταμειβόμαστε για τους κόπους σχεδόν 20 ετών, εργαζόμενοι για την αποστολή και το επιστημονικό μέρος της που είναι καταπληκτικό."

Η πιο θεαματική στιγμή της αποστολής εμφανίστηκε τον Δεκέμβριο του 2004, όταν διαχωρίστηκε το μικροσκοπικό ρομπότ Huygens από το μητρικό σκάφος Cassini, και κατευθύνθηκε προς τον κύριο δορυφόρο του Κρόνου, τον Τιτάνα, το μόνο φεγγάρι στο ηλιακό σύστημα που έχει ατμόσφαιρα. Αρκετές εβδομάδες αργότερα, έπεσε με αλεξίπτωτο στην επιφάνειά του και επέστρεψε τις εικόνες που τράβηξε σε πρώτο πλάνο από αυτόν τον παράξενο, απόμακρο κόσμο.

Το Huygens σταμάτησε να δουλεύει μετά από μερικές μόνο ώρες, όπως αναμενόταν, αλλά το Cassini συνεχίζει να ερευνά τον Κρόνο και τα φεγγάρια του - με καταπληκτικά αποτελέσματα. Στην περίπτωση του Ιαπετού, έχει βοηθήσει να λυθεί - ή τουλάχιστον εν μέρει - ένα παλαιό επιστημονικό μυστήριο 300 χρόνων. Οι αστρονόμοι είχαν παρατηρήσει ότι το μικρό φεγγάρι φωτιζόταν και σκοτείνιαζε καθώς γύριζε γύρω από τον Κρόνο αλλά δεν μπορούσαν να βρουν το γιατί.

Τώρα το Cassini έχει βοηθήσει να δοθεί η απάντηση. Σκοτεινό πλούσιο σε οργανικό υλικό πιτσιλίζει την επιφάνεια του Ιαπετού καθώς αυτός κινείται γύρω από τον Κρόνο, όπως ένα αυτοκίνητο του οποίου το παρμπρίζ ψεκάζεται με νερό από άλλα αυτοκίνητα σε μια βροχερή ημέρα.

"Το σκονισμένο υλικό που κινείται σπειροειδώς μέσα από τα εξωτερικά φεγγάρια του Κρόνου κτυπά τον Ιαπετό κατά μέτωπο, και αναγκάζει την μπροστινή πλευρά του Ιαπετού να φαίνεται διαφορετική από το υπόλοιπο μέρος του φεγγαριού", εξηγεί ο Tilmann Denk, μέλος της ομάδας για τον Cassini που βρίσκεται στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο στο Βερολίνο. Ποιο φεγγάρι είναι υπεύθυνο για να έχει αυτή την 'ταπείνωση' ο Ιαπετός παραμένει, εντούτοις, άγνωστο.

Επιπλέον, οι εικόνες από το ραντάρ του Cassini έχουν δείξει ότι και οι δύο πόλοι του Τιτάνα είναι κοίλες με λίμνες υδρογονανθράκων, μία δε από αυτές είναι μεγαλύτερη από τη μεγαλύτερη λίμνη της Γης, τη Lake Superiorο. "Είναι σαν να χαρτογραφήσαμε για πρώτη φορά την Αλάσκα, τον Καναδά, τη Γροιλανδία, τη Σκανδιναβία και τη Βόρεια Ρωσία μαζί", λέει η Rosaly Lopes, του Jet Propulsion Laboratory.

Ο Βόρειος Πόλος του Τιτάνα αυτή την εποχή περνά το χειμώνα του. Και είναι γερός χειμώνας, με θερμοκρασίες γύρω στους -180C και να ψιλοβρέχει μια βροχή από μεθάνιο και αιθάνιο, γεμίζοντας τις λίμνες του φεγγαριού και τις θάλασσες του. Αυτά τα υγρά χαράζουν επίσης ποταμούς και κανάλια στην επιφάνεια του φεγγαριού.

Λοφία από υδρατμούς αναβλύζουν από το εσωτερικό του Εγκέλαδου. Στο βάθος ο Κρόνος (καλλιτεχνική εικόνα)

Τέλος, πριν δύο εβδομάδες η NASA και το ESA αποκάλυψαν εικόνες από τον Cassini που επιβεβαίωσαν ότι πίδακες από λεπτά, παγωμένα σωματίδια ψεκάζουν από το φεγγάρι Εγκέλαδος του Κρόνου και προέρχονται από μια ρωγμή (σαν το δέρμα του τίγρη), που κυριαρχεί στη νότια πολική περιοχή του φεγγαριού. Η ανακάλυψη αυξάνει την προοπτική να υπάρχει υγρό νερό στον Εγκέλαδο, και ενδεχομένως ζωή.

"Αυτά είναι συμπεράσματα με διεγερτικές επιπτώσεις", λέει η Carolyn Porco, του Διαστημικού Ιδρύματος Επιστήμης στο Boulder του Κολοράντο. "Οι πίδακες του Εγκέλαδου προέρχονται από υγρό νερό κοντά στην επιφάνεια ή όχι; Και εάν όχι, τότε από πόσο βαθιά κάτω από την επιφάνεια προέρχεται το υγρό νερό, που εμείς όλοι υποπτευόμαστε  ότι βρίσκεται μέσα σε αυτό το φεγγάρι;"

Το Cassini,  επίσης, επιβεβαίωσε την ύπαρξη μιας ζώνης πλάτους 3.000 χλμ, μέσα στον δακτύλιο A, η οποία περιέχει μικρούς δορυφόρους, με πλάτος ως και 150 μέτρα. Πιστεύεται πως δημιουργήθηκαν από κάποιον μεγαλύτερο δορυφόρο, ύστερα από σύγκρουση με αστεροειδή ή κομήτη, ενώ μπορεί να βοηθήσει και στην κατανόηση της δημιουργίας των δακτυλίων. Και το πιο εντυπωσιακό είναι ότι, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ειδικών, η ζώνη αυτή περιέχει αρκετές χιλιάδες τέτοιους μίνι - δορυφόρους.

Οι δορυφόροι εντοπίστηκαν μέσω του Cassini, από το υλικό το οποίο έλκουν από τους δακτυλίους, και από τις φωτογραφίες φαίνονται τέσσερις τέτοιοι μίνι δορυφόροι.