Άρης

Γνωστός και ως ο κόκκινος πλανήτης. Η φαντασία των ανθρώπων τον ήθελε από παλιά να κατοικείται, αφού ακόμη και πριν από 100 περίπου χρόνια, πίστευαν ότι είχαν παρατηρήσει 'κανάλια' στην επιφάνεια του Άρη, που έμοιαζαν σαν ένα τεράστιο αρδευτικό έργο με τεχνητές διώρυγες, που προϋπέθετε βέβαια την ύπαρξη ενός αναπτυγμένου πολιτισμού πάνω στον κόκκινο πλανήτη.

Πρόσφατες αποστολές έδειξαν ότι δεν υπάρχει ίχνος ζωής στον πλανήτη. Αλλά αυτό δεν μας σταμάτησε, από το να ψάχνουμε για νερό ή για ζωή. Να σημειώσουμε ότι ο Αρης ήταν ο πρώτος πλανήτης στον οποίο προσγειώθηκε γήινο σκάφος.

Ο Αρης είναι ορατός με το γυμνό μάτι σαν ένα κόκκινο λαμπρό αστέρι. Λόγω της αραιής του ατμόσφαιρας, είναι δυνατό να παρατηρήσει κανείς πολλά χαρακτηριστικά της επιφάνειάς του με τηλεσκόπιο.

Ο Άρης έχει κι αυτός λεπτή ατμόσφαιρα, στην οποία κυριαρχεί το διοξείδιο του άνθρακα. Έτσι η ατμόσφαιρά του θεωρείται σαν αντίθετη από την ατμόσφαιρά της Αφροδίτης, που δημιουργεί έντονο φαινόμενο θερμοκηπίου.

Στους πόλους του, παρατηρούμε μιά λευκή κηλίδα από ξηρό πάγο (στερεό διοξείδιο του άνθρακα), που εμφανίζεται περιοδικά κατά τον χειμώνα. Οι πορτοκαλιές περιοχές είναι επίπεδες έρημοι από τις οποίες σηκώνονται ανεμοθύελλες σκόνης.

Τα αρειανά πετρώματα της επιφάνειας φαίνονται να αποτελούνται από θραύσματα λάβας ενώ γενικά το έδαφος του αποτελείται από βασαλτικά πετρώματα.

Πιστεύεται πως παλαιότερα ο Άρης πρέπει να έμοιαζε με την Γη, αν και η επιφάνεια του είναι πιο κρύα από όσο θα ήταν της Γης αν βρίσκονταν στην ίδια απόσταση από τον Ήλιο.

Η θερμοκρασία στον Άρη κυμαίνεται από 20 βαθμούς Κελσίου τα πρωινά έως 140 βαθμούς Κελσίου κάτω από το μηδέν τα βράδια. Οι άνεμοι στον Άρη κινούνται σχετικά αργά με ταχύτητες μικρότερες των 120 χιλιομέτρων την ώρα.

Έχουν παρατηρηθεί όμως και θύελλες σκόνης οι οποίες είναι αρκετά συχνές και συμβαίνουν σε περιοχές κοντά στις περιοχές που φτάνουν οι πολικοί πάγοι. Ο Άρης έχει τους πόλους του μονίμως καλυμμένους από πάγο διοξειδίου του άνθρακα (ξηρός πάγος).

Στο βόρειο καλοκαιρινό ημισφαίριο το διοξείδιο του άνθρακα εξαχνίζεται τελείως αφήνοντας ένα στρώμα από παγωμένο νερό. Γενικά δεν φαίνεται να υπάρχει καμιά ιδιαίτερη σεισμική δραστηριότητα στον Άρη, ενώ το μαγνητικό του πεδίο είναι πολύ αδύνατο και φτάνει τα 2 μόνο χιλιοστά του γήινου, παρ' όλο που η παλαιότερη ηφαιστειακή του δραστηριότητα "προδίδει" την ύπαρξη στο παρελθόν ενός καυτού ρευστού πυρήνα.

Αν και χωρίς κανάλια και περίεργους Αρειανούς, ο κόκκινος αυτός πλανήτης περιλαμβάνει μερικά από τα πιο παράξενα χαρακτηριστικά που έχουμε δει ποτέ, αποδεικνύοντας έτσι την ροή τεραστίων ποσοτήτων νερού στην επιφάνεια του πριν από χιλιάδες χρόνια.

Τα διάφορα διαστημικά οχήματα που τον επισκέφθηκαν, μας έδωσαν αρκετές ενδείξεις ότι το νερό κάλυπτε την επιφάνεια του Άρη σε βάθος δεκάδων μέτρων αφού οι φωτογραφίες αυτές μας έδειξαν κάποιες χαρακτηριστικές λεκάνες που πιθανόν να ήταν γεμάτες με νερό σχηματίζοντας λίμνες ή και ωκεανούς ακόμη.

Η παρουσία κοιτών των ποταμών και τα στοιχεία της διάβρωσης λόγω ρέοντος υγρού δείχνουν ότι ο Άρης ήταν κάποτε πολύ θερμότερος, ενδεχομένως λόγω και της ηφαιστειακής δραστηριότητας, αλλαγών στην κλίση του άξονα, ή κάποια άλλη αιτία. Η ατμόσφαιρα που περιβάλλει τον Άρη είναι σήμερα ανεπαρκής για να διατηρήσει ένα κλίμα αρκετά θερμό για να ρεύσει το νερό.

Η Αρειανή επιφάνεια δεν εμφανίζει στοιχεία τεκτονικής πλακών, έτσι η συνεχής επανακυκλοφορία του φλοιού δεν εμφανίστηκε ποτέ στον Αρη. Πιστεύουμε ότι αυτό μπορεί να έχει καταδικάσει τον Αρη, από την έναρξη έως την λέπτυνση της ατμόσφαιρας και τις ερημικές συνθήκες που υπάρχουν στον πλανήτη σήμερα.

Η ατμόσφαιρα αποτελείται συνήθως από τον άνθρακα - διοξείδιο (95%), άζωτο περίπου 3%, αργό 1,5% και οξυγόνο 0,15% και ίχνη υδρατμών και άλλα στοιχεία.

Ο Άρης έχει ένα μικρό μαγνητικό πεδίο, το οποίο δείχνει ότι πιθανώς δεν έχει έναν τηκόμενο πυρήνα σιδήρου, εντούτοις η επιφάνεια φαίνεται να έχει μια αφθονία σιδήρου στο οποίο οφείλεται το κόκκινο χρώμα του.

Δεξιά: Οι δύο δορυφόροι του Άρη Δείμος και Φόβος στρέφονται γύρω από τον Άρη

Το διαστημικό σκάφος Βίκινγκ προσγειώθηκε στον Άρη το 1976, για να εξετάσει για την παρουσία ζωής στο χώμα του Άρη, έκανε μια σειρά τριών δοκιμών, τα αποτελέσματα των οποίων έδειξαν πως η ζωή δεν είναι σήμερα παρούσα στον Άρη.

Η αποστολή του Mar Pathfinder τον Σεπτέμβριο του 1997, έδειξε με τα στοιχεία που συνέλεξε, ότι ο Άρης ήταν μια εποχή πολύ θερμότερος από ό,τι είναι σήμερα και ότι υγρό νερό έρεε κάποτε πάνω από την επιφάνειά του.

Προέκυψε ζωή κάποτε στον Άρη; Δεν έχουμε για αυτό το θέμα μια οριστική απάντηση, παρά μόνο με μια άμεση μελέτη του Αρειανού χώματος και των βράχων του.

Οι δύο δορυφόροι του Άρη ανακαλύφτηκαν από τον Αμερικανό αστρονόμο Ασάφ Χολ στις 10 και 12 Αυγούστου 1877.

Ο Δείμος είναι ο μικρότερος από τους δύο δορυφόρους με διάμετρο 12,6 χιλιόμετρα. Βρίσκεται σε απόσταση 23.500 χλμ. από τον Άρη και συμπληρώνει την τροχιά του γύρω από τον πλανήτη σε 1,26 ημέρες. Ο Δείμος πήρε το όνομά του από τον γιο του Άρη και της Αφροδίτης και ακολουθεί μια διαδρομή στον αρειανό ουρανό παρόμοια με αυτήν της Σελήνης. Αποτελείται από πάγο και από πετρώματα πλούσια σε άνθρακα, η σύστασή του δηλαδή είναι παρόμοια με αυτή του Φόβου και των αστεροειδών τύπου C.

Είναι ένα από τα πιο σκοτεινά σώματα του ηλιακού συστήματος αφού αντανακλά το 7% μόνο του ηλιακού φωτός που φτάνει στην επιφάνειά του, η οποία είναι διάσπαρτη με κρατήρες. Είναι πάντως κατά πολύ πιο ομαλή από αυτή του Φόβου. Από το μέγεθος και από τον αριθμό των κρατήρων που παρατηρήθηκαν σ' αυτόν έχει υπολογιστεί ότι η ηλικία της επιφάνειάς του δεν ξεπερνάει τα δύο δισεκατομμύρια χρόνια.

Ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Άρη, ο Φόβος, έχει διάμετρο 22,2 χλμ. και βρίσκεται σε απόσταση 5.500 χλμ. από τον Άρη. Η περιφορά του γύρω από τον πλανήτη διαρκεί 20 περίπου λεπτά, ενώ η διαδρομή του στον αρειανό ουρανό είναι αρκετά περίεργη. Ανατέλλει από τη Δύση, κινείται πολύ γρήγορα κατά μήκος του ουρανού, συνήθως δύο φορές την ημέρα, και δύει στην ανατολή. Επειδή η απόστασή του από τον πλανήτη είναι πολύ μικρή, από πολλά σημεία του πλανήτη δεν είναι ορατός πάνω από τον ορίζοντα.

Η επιφάνειά του είναι διάσπαρτη με κρατήρες. Χαρακτηριστικότερος απ όλους είναι ο κρατήρας Στίκνεϊ που έχει διάμετρο 8 χλμ. Η σύγκρουση που τον σχημάτισε πρέπει να ισοδυναμούσε με 100.000 ατομικές βόμβες Χιροσίμας. Η σύγκρουση εκείνη ίσως να διέσπασε τον Φόβο σε κομμάτια, γι αυτό τα αυλάκια που έχουν παρατηρηθεί, με μήκος 700 μέτρων και βάθος 90 μέτρων, θεωρούνται ότι είναι μάλλον το αποτέλεσμα της σύγκρουσης εκείνης που συντάραξε τον μικρό δορυφόρο.

Το σοβιετικό διαστημόπλοιο Φόβος 2 ανίχνευσε έναν αμυδρό αλλά σταθερό αέριο πίδακα, καταστράφηκε όμως προτού κατορθώσει να αναγνωρίσει τα αέρια που εκτοξεύονταν. Υποστηρίζεται πάντως ότι μάλλον πρόκειται για υδρατμούς.

Η προέλευση του Φόβου είναι ακόμη άγνωστη, αν και θεωρείται ότι δεν πρέπει να είναι παρά ένας αιχμαλωτισμένος αστεροειδής, ο οποίος μάλιστα προέρχεται από το εξώτερο ηλιακό σύστημα. Η αιχμαλωσία του από τη βαρύτητα του Άρη πρέπει να έγινε πριν από 4,5 δισ. χρόνια.

Ο Φόβος βρίσκεται σε ύψος 5.800 χλμ. και λόγω της ελκτικής δύναμης του πλανήτη πλησιάζει όλο και πιο πολύ σ' αυτόν με αποτέλεσμα οι ιδιαίτερα ισχυρές παλιρροιακές δυνάμεις που θα εξασκηθούν πάνω του να τον οδηγήσουν στην καταστροφή σε 100 εκατομμύρια χρόνια. Έτσι το μέλλον του είναι προδιαγεγραμμένο αφού υπολογίζεται ότι ο δορυφόρος αυτός είτε θα διαμελιστεί σχηματίζοντας έναν δακτύλιο γύρω από τον Άρη, είτε θα συντριβεί στην επιφάνεια του πλανήτη.